Night Sky: September 2019

e (epsilon) - Cawod sêr Perseid fydd yn weithredol o'r 5ed i'r 21ain gan gynhyrchu cawodydd sêr gweithredol iawn ar y 9fed a'r 10fed (ffigwr 1a a b). Mi fydd y cawodydd yn ymddangos ar uchder o 78° uwch y gorwel a gellir gweld hyd at 4/5 ohonynt ar ei chyfnod brig (00:00 - 05:00 BST).

Dros y cyfnod yma mi fydd cyfle gweld cawodydd ε-Perseid pryd bynnag fydd y berf yng nghytser Perseus (ffigwr 1c) uwch y gorwel, gyda nifer o sêr gweladwy yn cynyddu os fydd y befr yn uwch yn yr awyr.

Ffigwr 1(a): Cawod sêr Perseid.

Ffigwr 1 (b): Cawod sêr Perseid. Hawlfraint: Dhilung Kirat/Flickr.

Ffigwr 1(c): Cytser Perseus.

Mi fydd Lleuad Llawn yn ymddangos ar y 14eg. Ar y nosweithiau'n dilyn y 14eg mi fydd yn codi oddeutu awr yn hwyrach bob diwrnod gan ymddangos yn fwy llewyrchus yn hwyrach yn y nos. O fewn ychydig ddyddiau dim ond yn awyr y bore bydd yn ymddangos. Fel bydd yn cyrraedd y chwarter olaf, tua wythnos ar ôl lleuad llawn mi fydd yn codi am hanner nos ac yn machlud o gwmpas hanner dydd.

Pan fydd y Lleuad ar ei lawnaf mi fydd yn gorwedd yng nghytser  y Dyfrwr (ffigwr 3) ac yn ymddangos yn uchel yn yr awyr. Mi fydd 406,000 km o'r Ddaear. 

Ffigwr 2: Lleuad Llawn.

Ffigwr 3: Cytser y Dyfrwr.

Ar yr 22ain mi fydd y lleuad yn ei chwarter olaf (ffigwr 4) ac yn weledol yn awyr y wawr yn codi aqm 22:55 BST gan gyrraedd uchder o 59° uwch y gorwel Ddeheuol cyn pylu fel y bydd yn gwawrio am 06:38. Mi fydd y Lleuad yn edrych ar hanner llewyrch a mi fydd yn edrych fel siap pei wedi dorri yn ei hanner.

Ffigwr 4: Lleuad yn ei chwarter olaf.

22ain fydd cyhydnos mis Medi (ffigwr 5) yn dynodi diwrnod cyntaf tymor yr Hydref yn hemisffer y Gogledd. Ar ddiwrnod y cyhydnos mi fydd 12 awr o ddydd a nos i bron bawb ar y Ddaear fel mae'r Haul yn teithio drwy gytser y Sidydd.

Ble bynnag fyddwch chi ar y Ddaear yn ystod y Cyhydnos mi fydd yr Haul yn codi o'r pwynt ar y gorwel i'r Dwyrain ac yn machlud ar y pwynt Gorllewinol.

Ffigwr 5: Cyhydnos yr Hydref.

RHYBUDD: Peidiwch byth a cheisio edrych drwy sbienddrych neu delesgop ar rhywbeth sydd yn agos i’r Haul. Peidiwch byth chwaith a cheisio edrych ar yr haul gyda’ch llygad, gallwch gael eich dallu o ganlyniad. Defnyddiwch offer pwrpasol bob tro.

Mi fydd meddalwedd Stellarium yn cymhorthi’n wych er mwyn lleoli gwrthrychau yn yr awyr, mae’n declun da ar gyfer seryddiaeth hefyd.

Mark R Smith FRAS

Ffisegwr

Ymasiad Niwclear ac Astroffiseg