Awyr y Nos: Chwefror 2019

Mi fydd cyswllt rhwng y Lleuad a Mawrth ar y 10fed o Chwefror (ffigwr 1 & 2). Mi fydd y ddau yn rhannu'r un dyrchafiad, mi fydd y Lleuad yn pasio 6° 04´ i'r De o Mawrth. Mi fydd y ddau yn weladwy tua 17.40 GMT fel mae'r cyfnos yn pylu, 46° uwchben y gorwel De Orllewinol. Mi fydd y ddau yn symud tua'r gorwel ac yn machlud 6 awr a 17 munud wedi'r haul am 23:35. Mi fyddant yng nghytser y Pysgod. Mi fyddent yn weladwy i'r lygad noeth.

Ffigwr 1. Sgema o Mawrth a'r Lleuad

Ffigwr 2. Llun o'r Lleuad a Mawrth.

Mae cysylltiadau yn unai dau wrthrych yng Nghysawd yr Haul neu un gwrthrych yn y cysawd a gwrthrych pellach megis seren. Mae cysylltiad yn ffenomen sy'n deillio o bersbectif y sylwedydd: nid yw'r dau wrthrych yn agos i'w gilydd yn y gofod. Gall cysylltiadau fel dau wrthrych llachar megis dwy blaned gael eu  gweld gyda'r lygad noeth.

Ar y 18fed mi fydd Gwener a Sadwrn mewn cyswllt (ffigwr 3). Mi fydd Gwener a Sadwrn yn rhannu'r r'un dyrchafiad gyda Gwener yn pasio 1° 05´ i'r gogledd o Sadwrn.

Ffigwr 3. Gwener a Sadwrn mewn cyswllt (2016).

Mi fyddant yn weledol yn awyr y wawr gan godi am 05:34 (GMT), 1 awr a 52 munud o flaen yr Hayl ac yn cyrraedd uchder o 8° uwch y gorwel De Ddwyreiniol cyn pylu o'r golwg ar doriad y wawr oddeutu 07:03.

Mi fydd Gwener a Sadwrn yng nghysawd y Saethydd. Mi fydd y ddwy blaned i'w gweld i'r lygad noeth neu sbienddrych.

Ar y 19eg mi fydd Lleuad llawn. Ar yr adeg yma o'r mis mae'r lleuad bron yn union gyferbyn a'r Haul yn yr awyr a wedi ei leoli yn uchel uwchben yr orwel am y rhan fwyaf o'r nos. (ffigwr 4)

Mae lleuad llawn Chwefror yn anghyffredin o agos i amser y mis pan fydd y Lleuad ar ei agosaf i'r Ddaear. Golygir hyn ei fod yn ymddangos ychydig yn fwy o ran maint a disgleirdeb na'r arfer. Mae hyn yn digwydd oddeutu unwaith bob 13 mis.

Ffigwr 4. Llun yn dangos lleuad llawn ar ei bwynt pellaf ac agosaf i'r ddaear.

Pan fydd y Lleuad yn cyrraedd ei faint llawn mi fydd yng nghytser y Llew ac yn ymddangos ar ei uchaf yn hemisffer y Gogledd. Mi fydd 356,000 km (221 208 milltir) i ffwrdd o'r Ddaear.

Ar y nosweithiau'n dilyn y 19eg o Chwefror mi fydd y Lleuad yn codi oddeutu awr yn hwyrach bob dydd ac yn amlycach yn hwyrach pob nos. O fewn ychydig ddyddiad mi fydd ond yn weladwy cyn awyr y wawr. Erbyn y bydd yn cyrraedd ei chwarter olaf, wythnos ar ôl y lleuad llawn, mi fydd yn codi o gwmpas hanner nos ac yn machludo gwmpas hanner dydd.

Rhybudd: Peidiwch byth a cheisio edrych drwy sbienddrych neu delesgop ar rhywbeth sydd yn agor i'r Haul. Peidiwch byth chwaith a cheisio edrych ar yr haul gyda'ch llygad, gallwch gael eich dallu o ganlyniad. Defnyddiwch offer pwrpasol bob tro.

Mi fydd meddalwedd Stellarium yn cymhorthi'n wych er mwyn lleoli gwrthrychau yn yr awyr, mae'n declun da ar gyfer seryddiaeth hefyd.

Mark R Smith FRAS

Ffisegwr

Ymasiad Niwclear ac Astroffiseg