Awyr Dywyll Mis Hydref

5^ed Mi fydd y Lleuad a Sadwrn yn pasio yn agos i'w gilydd (ffigwr 1). Mi fydd y Lleuad yn 7 diwrnod oed. Mi fyddant yn weledol yn yr awyr hwyr o 19:07 BST ymlaen. Gellir eu gweld gyda'u gilydd drwy delesgop, sbienddrych neu'r lygad noeth. Mi fydd y ddau o fewn cytser y Saethydd (ffigwr 2).

Ffigwr 1: Y Lleuad a Sadwrn, cyrchiad agos.

Ffigwr 2: Cytser y Saethydd.

13^eg: Lleuad Llawn (ffigwr 3), yn cyrraedd y cam olaf. Yn y cyfnod yma mi fydd y Lleuad yn gorwedd bron gyferbyn a'r Haul, yn golygu bod wedi lleoli yn uchel uwch yr orwel am rhan fwyaf o'r nos. Gellir ei ganfod yng nghytser y Pysgod a mi fydd o gwmpas 406,000 km o'r Ddaear. Gellir ei weld o bob lledred rhwng 83° o'r Gogledd a 76° o'r De.

Ffigwr 3: Lleuad llawn. Hawlfraint: NASA/Goddard Space Flight Centre.

21^ain mi welwn ni gawod sêr Orionid (ffigwr 4). Mi fydd yn weithredol o'r 2il o Hydref hyd y 7fed o Dachwedd ac ar ei orau o gwmpas yr 21ain a'r 22ain o Hydref. Mi fydd cyfle gweld sêr gwib Orionid pan fydd y gawod yn nghytser Orion (ffigwr 5) gyda'r nifer o sêr gwib yn cynyddu pan fydd y befr yn uchel yn yr awyr.

Ni fydd yn weledol cyn 22:06 pob nos pan fydd pwynt y wefr yn codi uwchben gorwel y Dwyrain. Mi fydd yn weithredol tan ddaw toriad y wawr o gwmpas 07:17. Mi fydd y gawod yn cynhyrchu'r golygfeydd gorau o gwmpas 06:00 pan fydd pwynt y wefr ar ei uchaf yn yr awyr.

Bydd 20 o sêr gwib pob awr pan fydd gweithgaredd ar ei uchaf.

Ffigwr 4: Seren wib Orionid.

Ffigwr 5: Cytser Orion.

31ain: Mi fydd y Lleuad a Iau (ffigwr 6) yn rhannu'r r'un esgyniad gyda'r Lleuad yn pasio 1°18' i'r Gogledd o Iau. Mi fydd y Lleuad yn 3 diwrnod oed. O gwmpas yr un pryd mi fydd dau wrthrych yn pasio'n agos.

Mi ddaw'n weledol o gwmpas 17:13 (BST) fel ddaw'r llwydnos i ben, 10° uwch y gorwel De Orllewinol. Mi fyddan nhw'n gostwng wrth y gorwel gan fachlud 2 awr a 13 munud wedi'r Haul am 19:02. Mi fydda nhw rhy ar wasgar i'w gweld trwy delesgôp ond mi fydd posib eu gweld trwy delesgôp neu'r lygad noeth. Mi fydd y Lleuad tua 379,600 km o'r Ddaear a mi fydd Iau 5.9 AU i ffwrdd.

1 AU = Pellter rhwng y Ddaear a'r Haul.

1 AU = 150 000 000 km (93 000 000 milltir).

Ffigwr 6: Cysylltiad y Lleuad a Iau.

RHYBUDD: Peidiwch byth a cheisio edrych drwy sbienddrych neu delesgop ar rhywbeth sydd yn agos i’r Haul. Peidiwch byth chwaith a cheisio edrych ar yr haul gyda’ch llygad, gallwch gael eich dallu o ganlyniad. Defnyddiwch offer pwrpasol bob tro.

Mi fydd meddalwedd Stellarium yn cymhorthi’n wych er mwyn lleoli gwrthrychau yn yr awyr, mae’n declun da ar gyfer seryddiaeth hefyd.

Mark R Smith FRAS

Ffisegwr

Ymasiad Niwclear ac Astroffiseg