Awyr y Nos: Tachwedd 2019

11fed mi fydd croesiad Mercher. (ffigwr 1) sy'n golygu bydd Mercher yn pasio o flaen Yr Haul gan silwét o 12:34 hyd 18:03 GMT (ffigwr 2).  see transit of Mercury (figure 1). Dyma groesiad cyntaf Mercher ers  Mai 2016 a'r olaf hyd Tachwedd 2032. Mae croesiad yn parhau ychydig oriau fel arfer. 

Ffigwr 1: Croesiad Mercher Mai 2016. Hawlfraint NASA.

Ffigwr 2: Map o ble fydd y croesiad yn weledol. Hawlfraint: Dominic Ford, 2011 – 2019.

Ar gyfer syllwyr newydd y peth mwyaf anhygoel am groesiad Mercher yw pa mor fach yw maint y blaned mewn cymhariaeth i'r Haul.

Y ffordd hawsaf i gael delwedd o'r Haul yw creu taflunydd o ddau ddarn o bapur neu cherdyn. Mae'n dda ar gyfer gweld eclips yr Haul a chroesiad Merched (ffigwr 3). Mi fydd Mercher yn fychan ofnadwy ac yn anodd i'w weld.

Byddwch angen:

• 2 x cardfwrdd gwyn neu 2 x bapur gwyn
• pin neu nodwydd

Sut:

Ffigwr 3: Taflunydd twll pin.  

Gwnewch fersiwn o'r taflunydd twll pin drwy wneud twll yng ganol a gwneud yn siwr bod y twll yn grwn a chywir.

1. Cadwch eich cefn at yr Haull, daliwch un darn o bapur dros eich ysgwydd i adael yr Haul ddisgleirio ar y papur. 
2. Mae'r ail ddarn yn gweithredu fel sgrin. Daliwch o ar bellter a mi welwch ddelwedd gwrthdroedig o'r Haul trwy'r twll pin. 
3. Er mwyn gwneud siap yr Haul yn fwy, daliwch y papur yn bellach i ffwrdd o'r papur gyda twll pin. 

18^fed yn dangos cawod sêr Leonid (ffigwr 4). Yn weithredol o 6 o Dachwedd tan 30 o Dachwedd, gan gynhyrchu gweithrediad ar ei uchaf o sêr gwib ar y 18^fed. Yn weledol ar 22:25 pob nos pan bydd y befr yn uwch na'r gorwel Ddwyreiniol hyd 06:59.

Ffigwr 4: Cawod sêr Leonid, 15 seren wib pob awr o'r gomed 55P/Tempel-Tuttle.

18^fed mi fydd Pleiades (ffigwr 5) yn dangos clwstwr sêr (M45 – NGC1432) y Tarw. Yn weledol yn awyr y bore mi fydd yn weledol i'r lygad noeth ond yn well trwy sbienddrych.  

Ffigwr 5: M45 (NGC1432), Clwstwr Pleiades (canol). Hawlfraint: NASA/ESA/AURA/ Caltech .

RHYBUDD: Peidiwch byth a cheisio edrych drwy sbienddrych neu delesgop ar rhywbeth sydd yn agos i’r Haul. Peidiwch byth chwaith a cheisio edrych ar yr haul gyda’ch llygad, gallwch gael eich dallu o ganlyniad. Defnyddiwch offer pwrpasol bob tro.

Mi fydd meddalwedd Stellarium yn cymhorthi’n wych er mwyn lleoli gwrthrychau yn yr awyr, mae’n declun da ar gyfer seryddiaeth hefyd.

Mark R Smith FRAS

Ffisegwr

Ymasiad Niwclear ac Astroffiseg