Gwylio'r sêr ym mis Rhagfyr 2018

Yn 2018 mi fydd cawod sêr yr Efeilliad ar ei orau rhwng y 14eg a 15fed o Ragfyr. Mi fyddent serch hynny yn weledol o'r 4ydd i'r 17eg o Ragfyr.

Yr Efeilliad yr un o'r cawod sêr mwyaf trawiadol o'r flwyddyn ble gellir gweld bron i 120 o gawod sêr pob awr ar ei frig.

Mae'r gawod yn cael ei henw o glwstwr yr Efeilliad (ffigwr 1) oherwydd bod cawodau yn deillio o'r clwstwr yma yn yr awyr.

Yn wahanol i gawod sêr eraill, mae'r Efeilliad yn gysylltiedig ac asteroid (ffigwr 2) a nid comed; y rhiant yw 3200 Paethon. Mae'r asteroid yn cymryd o gwmpas 1.4 mlynedd i gylchu'r Haul.

Sut i weld yr Efeilliad:

Ni fyddwch angen offer arbennig na llawer o sgil er mwyn cawod sêr. Oll fydd angen arnoch yw awyr glir a llawer o amynedd. Ewch i lecyn tawel i ffwrdd o olau llachar. Unwaith  byddwch yno efallai bydd angen rhyw 15-20 munud i'ch llygad ddod i arfer a'r tywyllwch.

Ffigwr 1. Clwstwr yr Efeilliad.

Ffigwr 2. Asteroid.

Mi fydd yr Efeilliad i'w gweld yn llachar eleni gan na fydd y lleuad yn amharu ar y gwelediad. Mi fydd y cawod sêr i'w gweld yn yr oriau ar ôl hanner nos ond mae posib gweld rhai cyn hynny hefyd.

Rhagfyr 21^ain yw'r alban arthan, sef diwrnod byrra'r flwyddyn yn hemisffer y Gogledd (ffigwr 3).

Ffigwr 3. Rhagfyr neu'r alban arthan.

Rhagfyr 22^ain fydd lleuad llawn ola'r flwyddyn, gelwir hefyd yn leuad oer (ffigwr 4) oherwydd y tymheredd isel yn rhan fwyaf o hemisffer y Gogledd.  

Ffigwr 4. Lleuad oer dros fynyddoedd. ©iStockphoto.com/panaramka

Rhagfyr 22^ain i'r 23^ain fydd cawod sêr Wrsa ar ei orau (ffigwr 5).

Mae cawod sêr Wrsa yn weithredol rhwng 17eg a 24ain ac efallai ar y 16ain. Mae'r gawod gan amlaf ar ei orau rhwng y 22ain a 23ain. Ar ei frig mi allwch weld rhwng 5 a 10 cawod sêr pob awr.

Wedi ei enwi ar ôl Wrsa fach

Mae'r gawod wedi ei enwi ar ôl yr Wrsa oherwydd bod sêr gwib yn deillio o glwstwr Wrsa Fach. Mae'r Wrsa yn gysylltiedig a chomed 8P/Tuttle.

Ffigwr 5. Clwstwr Wrsa Fach ac Wrsa Fawr.

Rhybudd: Peidiwch byth a cheisio edrych drwy sbienddrych neu delesgop ar rhywbeth sydd yn agor i'r Haul. Peidiwch byth chwaith a cheisio edrych ar yr haul gyda'ch llygad, gallwch gael eich dallu o ganlyniad. Defnyddiwch offer pwrpasol bob tro.

Mi fydd meddalwedd Stellarium yn cymhorthi'n wych er mwyn lleoli gwrthrychau yn yr awyr, mae'n declun da ar gyfer seryddiaeth hefyd. 

Hoffwn ddymuno Nadolig Llawen a Blwyddyn Dda i chwi oll seryddwyr!

Mark R Smith FRAS

Ffisegwr

Ymasiad Niwclear ac Astroffiseg